Takie i takie. A które liczą się bardziej w ćwiczeniach? Ponownie, takie i takie. Bez tych drugich bez sensu rozwijać te pierwsze. Chyba zgodzisz się ze stwierdzeniem, że w każdej dziedzinie życia najważniejsze są solidne fundamenty. Jest to niezwykle ważnym aspektem w pracy fizjoterapeuty. Podstawą tego jest anatomia czy fizjologia, bez której ciężko dalej ruszyć. Dlatego dziś poruszę temat rodzajów mięśni pod kątem ich funkcji.
Teoria fazowa i toniczna mięśni powstała pod koniec lat 60 XX wieku dzięki udziałowi dr Valdimira Jandy (czeskiego neurologa, fizjoterapeuty). Używając elektromiografii (EMG) dr Janda odkrył, że niektóre mięśnie są zawsze aktywne i pozornie odporne na zmęczenia w momencie gdy inne mięśnie szybko się męczą a ich aktywność jest tylko w momencie celowego wykonania ruchu/aktywności.
Przypomnijmy sobie anatomię
Wyróżniamy trzy rodzaje mięśni:
- Poprzecznie prążkowane (szkieletowe)
- Gładkie (tworzą mięśniówkę np. przewodu moczowego)
- Mięsień sercowaty
Skupiając się na dzisiejszym temacie odniosę się do mięśni prążkowanych. Sama nazwa wzięła się od obrazu tych mięśni w mikroskopie świetlnym: gdzie po odpowiednim przybliżeniu zauważyć możemy wyraźne jasne i ciemne prążki. Prążkowanie to wynik regularnego, naprzemiennego ułożenia włókienek białkowych cienkich (zbudowane z aktyny) oraz grubych (zbudowane z miozyny). Zarówno włókna cienkie jak i grube układają się w pęczki i tworząc miofibryle.
Wszystkie mięśnie poprzecznie prążkowane, z uwagi na pełnioną przez nie funkcję dzielimy na trzy grupy:
- Mięśnie toniczne (posturalne)
- Mięśnie fazowe
- Mięśnie mieszane
Charakterystyka anatomiczno-czynnościowa włókien mięśniowych
Z tabelek wywnioskować możemy, że typ 1 to włókna wolnokurczliwe, których najwięcej jest właśnie w mięśniach tonicznych
typ 2 a i b to mięśnie szybkokurczliwe.
MIĘŚNIE TONICZNE – jest to rodzaj mięśni charakteryzujący się dominacją włókien wolnokurczliwych, które mogą funkcjonować w przypadku niedostatecznej ilości tlenu czyli anaerobowo. Oznacza to, że mogą działać bardzo długo, bez efektu zmęczenia aczkolwiek z bardzo małą intensywnością, reagują na bardzo małe napięcia i potrzebują zaledwie 30 % maksymalnej możliwej siły mięśniowej. Myślę, że istotny jest również fakt, iż mięśnie te zawierają duże ilości mioglobiny i sarkoplazmy, posiadają w znacznej większości włókna czerwone.
Zauważ, że gdyby mięśnie dna miednicy (zaliczane do mięśni głębokich) działały jak np biceps (czyli włączały się w momencie konkretnego bodźca) nasze wnętrzności prawdopodobnie dawno już wypadłyby poza miednicę.
A co gdyby np mięsień wielodzielny pracował jak mięsień czworogłowy uda? Wtedy prawdopodobnie nasz kręgosłup rozsypałby się w drobny mak.
Czy już wiesz, które to mięśnie naszywamy tonicznymi?
Mięśnie toniczne to te biorące udział w zachowaniu prawidłowej postawy ciała. To m.in. mięśnie dna miednicy, mięśnie położone tuż przy kręgosłupie czy stawie barkowym, działają najczęściej jednostawowo.
MIĘŚNIE FAZOWE – to rodzaj mięśni charakteryzujący się dominacją włókien szybkokurczliwych, które funkcjonują w stale wystarczającej ilości tlenu czyli aerobowo. Oznacza to, że mięśnie te szybko się męczą. W calu łatwiejszego zapamiętania nazwy i klasyfikacji, możemy kojarzyć sobie ich nazwę z faktem, że są to mięśnie, które muszą wykonać jakąś czynność (fazę). Działają na zasadzie on/off, czyli włączają się gdy są potrzebne i wyłączają kiedy są niepotrzebne. W myśl tego wiesz już, że są to te mięśnie, które działają w momencie wykonywania jakiegoś ruchu. Muszę jednak nadmienić, że mięśnie fazowe czasem mogą wykonywać pracę swoich kolegów z grupy mięśni tonicznych. Sytuacja taka ma miejsce wtedy gdy mierzymy się z sytuacją dysbalansu posturalnego.
Z taką sytuacją możemy się spotkać w przypadku obu ze stron. Jednak jak dobrze wiemy sytuacja taka niesie za sobą pewne konsekwencje, ponieważ wykonywanie pracy „za kogoś” prowadzi do przeciążeń, stanów zapalnych, urazów. Mówi się, że taka sytuacja właśnie, gdzie mięśnie fazowe przejmują funkcję mięśni tonicznych lub gdy mięśnie toniczne zaczynają zamieniać się w mięśnie fazowe (zmienia się stosunek liczby włókien wolno i szybkokurczliwych) prowadzi do dolegliwości bólowych pleców.
Czy już wiesz jakie to mięśnie nazywamy fazowymi?
Przykładami mięśni fazowych są: prosty brzucha, obszerny boczny i przyśrodkowy, równoległoboczny, trójgłowy ramienia, pośladkowy średni i wielki.
TRENING Z MIĘŚNIAMI TONICZNYMI
W treningu terapeutycznym skupiającym się na stabilizacji i tym aby dobrze pracować mięśniami tonicznymi, wykorzystuje się bardzo małe opory, krótkie dźwignie, najlepiej zamknięte łańcuchy kinematyczne. Ważne jest skupienie się na dbałości o precyzję ruchu oraz jak najbardziej neutralną pozycję stawu (najmniej napięta torebka stawowa).
Ćwiczenia, w których najmocniej pracują mięśnie toniczne
Czy te ćwiczenia nie wydają Ci się przypadkiem znajome? Zapewne tak, ponieważ system ćwiczeń pilates opiera się właśnie na angażowaniu do pracy mięśni tonicznych, a aktywne centrum ciała to nic innego jak dbałość o prawidłowe aktywowanie mięśni głębokich tułowia i miednicy.
Mój Pilates 